काठमाण्डौ । छिट्टै नेपालमा पाइपलाइनमार्फत भारतबाट पेट्रोल आयात सुरु हुनेछ। भारत र नेपालबीचको यो साझेदारीले नेपालमा पेट्रोलको मूल्य चारैतिरबाट घट्ने अपेक्षा गरिएको छ।

पाइपलाइनबाट पेट्रोल ढुवानी गर्न केही समय लाग्ने भए पनि योजनाअनुसार काम अघि बढेमा आगामी जनवरीदेखि सञ्चालनमा ल्याउने सम्भावना छ। 

नेपाल आयल निगमको अमलेखगन्ज डिपोका प्रमुख विनितामणि उपाध्यायले बीबीसीलाई आवश्यक पूर्वाधार अहिले तीव्र गतिमा निर्माण भइरहेको बताए। उनका अनुसार पेट्रोल ढुवानी खर्चमा केही कमी आउन सक्छ।

हालसम्म नेपालमा पाइपलाइनबाट मात्रै डिजेल आपूर्ति हुँदै आएको थियो। आपूर्ति सुरु भएपछि नेपालमा डिजेलको मूल्य प्रतिलिटर २ रुपैयाँले घटेको थियो।

भारतको बिहारको मोतिहारीदेखि नेपालको अमलेखगन्जसम्म डिजेल पु¥याउन पाइपलाइन निर्माण गरिएको थियो। यसको काम अगस्त २०१८ मा सुरु भएको थियो। यद्यपि, दक्षिण एसियाको यो पहिलो अन्तरदेशीय पेट्रोलियम पाइपलाइनले पेट्रोल होइन कोइला डिजेल आपूर्ति गरिरहेको थियो। 

नेपाल आयल निगमका एक अधिकारीले अमलेखगन्जमा पेट्रोल भण्डारण गर्न सक्ने पूर्वाधार पूरा नभएकाले त्यस्तो हुन नसकेको बताए। तर, पाइपलाइन निर्माणको दोस्रो चरणमा इन्डियन आयल कर्पोरेसनसँगको साझेदारीमा यस्ता भण्डारण केन्द्रको निर्माण कार्य तीव्र गतिमा भइरहेको ती अधिकारीले बताए।

नेपाल र भारतको संयुक्त लगानीमा निर्माण भएको यो आन्तरिक पाइपलाइनलाई चितवनको लोथरसम्म ७० किलोमिटर विस्तार गर्ने योजना छ। हाल निर्माण भइरहेको पाइपलाइनको कुल लम्बाइ ६९.२ किलोमिटर छ। जसमध्ये ३६.२ किलोमिटर नेपालमा पर्छ।

उपाध्यायले पाइपलाइनको दोस्रो चरणअन्तर्गत अमलेखगन्जमा भण्डारण केन्द्र र अन्य पूर्वाधार निर्माणको काम भइरहेको बताए। उनका अनुसार अहिले एनओसी र आईओसीको संयुक्त लगानीमा विभिन्न पूर्वाधार निर्माणको काम भइरहेको छ। ‘अहिलेको गतिमा काम अघि बढेमा सन् २०२४ को जनवरीसम्ममा पाइपलाइनबाट पेट्रोल पुर्याउने काम सुरु हुनेछ’, उनले भने, ‘यसका लागि भण्डारण ट्यांकी, पम्प हाउस र आगो नियन्त्रण प्रणालीको काम पनि भइरहेको छ।’

नेपाल आयल निगमका अनुसार अहिले दैनिक करिब ४ हजार किलोलिटर डिजेल पाइपलाइनबाट आपूर्ति भइरहेको छ। अहिले भैरहवासम्मको सबै डिजेल पाइपलाइनबाट मात्रै आउँदैछ। त्यहाँबाट तेल ट्यांकरमा भरेर देशका दुर्गम क्षेत्रमा पठाइन्छ।

उपाध्यायका अनुसार अमलेखगन्ज डिपोमा १९ हजार किलोलिटर डिजेल भण्डारण क्षमता रहेको छ। ‘नेपालको कुल पेट्रोलियम खपतमा डिजेलको हिस्सा सबैभन्दा बढी छ। देशको कुल खपतमा डिजेलको अंश ६५ देखि ७० प्रतिशतसम्म रहेको छ’, उनले भने।

तर, अमलेखगन्जमा पेट्रोलको भण्डारण क्षमता निकै सीमित छ। त्यहाँ ३ हजार ५०० किलोलिटर मात्रै पेट्रोल भण्डारण गर्न सकिन्छ।

उपाध्यायका अनुसार आईओसीको लगानीमा अमलेखगन्जमा ४ हजार किलोलिटरका दुईवटा पेट्रोल भण्डारण ट्यांकी निर्माण भइरहेको छ। त्यस्तै नेपाल आयल निगमको लगानीमा दुईवटा ट्यांकी निर्माण भइरहेको छ।

एउटै पाइपबाट डिजेल र पेट्रोल पठाउँदा केही मात्रामा तेल मिसिएको उनीहरुको भनाइ छ। यसका लागि तेल भण्डारण गर्न छुट्टै ट्यांकी बनाइँदैछ। भण्डारणस्थल बनेपछि अहिले बरौनीबाट ट्यांकरमा भर्दै आएको पेट्रोल पनि पाइपलाइनमार्फत नेपाल ल्याइनेछ।

यो योजनाको दोस्रो चरणमा नेपाल र भारत मिलेर २ अर्ब रुपैयाँभन्दा बढी खर्च गर्ने बताइएको छ।

उपाध्यायका अनुसार पाइपलाइनको काम पहिले नै सम्पन्न हुन सक्ने भए पनि कोभिड महामारीका कारण केही ढिलाइ भएको हो। ‘पाइपलाइन सामान ढुवानीको आधुनिक माध्यम हो, यसले ढुवानीलाई सहज मात्र होइन छिटो र भरपर्दो पनि बनाउँछ, चोरी र मिसावट पनि कम हुन्छ’, उनले भने।

उपाध्यायका अनुसार अहिले काठमाण्डौसम्म पेट्रोल पुर्याउन प्रतिलिटर ६.७२ नेपाली रुपैयाँ लाग्ने गरेको छ। पाइपलाइनबाट आपूर्ति भएपछि यो लागत घटेर साढे ४ रुपैयाँ पुग्छ। –बीबीसीबाट