काठमाण्डौ । तपाइँले बाल्यकालमा लिप इयरका बारेमा पढ्नुभएको होला। तर, के तपाइँलाई लिप सेकेन्डका बारेमा थाहा छ ? जानकारी नभए पनि कुनै समस्या छैन। अब यो अन्त्यको संघारमा छ। 

प्रत्येक ४ वर्षमा एक लिप इयर हुन्छ। जुन फेब्रुअरी महिनासँग सम्बन्धित छ। लिप इयरमा फेब्रुअरी महिनामा एक दिन बढ्छ। जसका कारण त्यो वर्षको फेब्रुअरी महिना २९ दिनको हुन्छ। 

लिप सेकेन्डको कुरा गर्दा यो सेकेन्ड पछिल्लो आधा शताब्दीमा विश्वभरका घडीहरुमा थपिएको छ। यस्तो अवस्थामा किन बिदाइ भइरहेको छ भन्ने जान्न रोचक हुन्छ। र। अब के परिवर्तन हुँदैछ।

लिप सेकेन्ड कति महत्वपूर्ण छ?

घडीहरुमा लिप सेकेन्ड थप्नुको उद्देश्य सटिक अटोमिक टाइम र पृथ्वीलाई घुम्न लाग्ने समयबीचको भिन्नता हटाउनु हो। मूलतः पृथ्वीको परिक्रमाको सुस्तताले परिवर्तन आवश्यक हुन्छ। तर, मानिसहरुले लिप सेकेन्डलाई महत्व दिँदैनन् तर प्राविधिक प्रणालीमा यो ठूलो समस्या हो। यसको प्रभाव यो हो कि जब पनि अटोमिक टाइम एक सेकेन्डले अगाडि हुन्छ, त्यसलाई एक सेकेन्डले रोकेर पृथ्वीअनुसार गरिन्छ। 

यो प्रणाली १९७२ मा सुरु भएको थियो। त्यसपछि २७ अटोमिक सेकेन्ड थपिएको छ। पछिल्लोपटक सन् २०१६ मा यस्तो गरिएको थियो।

कहाँ–कहाँ जरुरी छ ? 

स्याटेलाइट, सफ्टवेयर, अन्तरिक्ष यात्राजस्ता थुप्रै महत्वपूर्ण कार्यका लागि एक सेकेन्डको अंश पनि निकै महत्वपूर्ण हुन्छ। यसका लागि घडीहरुमा समन्वय आवश्यक र महत्वपूर्ण हुन्छ। यसबाट तपाइँ बुझ्न सक्नुहुन्छ कि यदि एक सेकेन्ड परिवर्तन भयो भने त्यसको कति र कहाँ असर पर्छ ? यसले प्रणालीहरुका लागि समस्या निम्त्याउन सक्छ। जहाँ समय एकदम सही हुनुपर्छ। यसमा स्याटेलाइट नेभिगेसनदेखि दूरसञ्चारसम्म सबै कुरा समावेश छ। 

अहिले टेक कम्पनीहरुलाई यसलाई हटाउन भनेका छन्। मेटाले एक ब्लग पोस्टमा यसलाई हटाउन आह्वान गरेको छ। यो निर्णय अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलनमा भएको हो।

जनतामा कस्तो असर पर्छ ?

इन्टरनेसनल ब्युरो अफ वेट्स एन्ड मेजरका टाइम डिपार्टमेन्टका प्रमुख डा. प्याट्रिसिया ताभेलाले यस ऐतिहासिक निर्णयसँगै सेकेन्डले अनियमित लिप सेकेन्डका कारण हुने हस्तक्षेपबिना दौडन जारी रहने बताए। ‘आमजनताका लागि केही परिवर्तन हुँदैन’, उनले भने। 

अब के हुनेछ ?

सन् २०३५ पछि परमाणु र खगोलीय समयबीचको भिन्नता बढाउन अनुमति दिइनेछ। एक सेकेन्डपछि अर्को सेकेन्ड बढ्छ यसरी फरक एक मिनेटमा बढ्छ। यद्यपि, यो भिन्नतामा पुग्न ५० देखि १०० वर्ष लाग्नेछ र त्यसपछि यसलाई १ मिनेटले बढाउनुपर्नेछ। 

वैज्ञानिकले लिप सेकेन्डजस्तै लिप मिनेट नथपिने बताउँछन्। तर, दिनको अन्तिम मिनेट पूरा गर्न २ मिनेट लाग्ने उनीहरुको भनाइ छ। –एजेन्सी