काठमाण्डौ । युद्ध भएपछि कसैको हार र कसैको जित हुन्छ। युक्रेनमाथि रुसको आक्रमण पनि अपवाद होइन।

रुसको युक्रेनतर्फ तीव्रगतिमा अगाडि बढिरहेको छ। मिसाइल र बमबारुदले सहरहरुको विनाश भइरहेको छ। युक्रेनी नागरिकहरु स्वःस्फुर्त रुपमा ‘सिपाही’ बनिरहेका छन्। युद्ध जारी छ।

युक्रेनमा रुसको आक्रमणको १०० दिन पूरा हुन लागेको छ। अब यो युद्धमा के हुन सक्छ ? यद्यपि यो युद्ध हो, जहाँ एकैछिनमा कुनै पनि कुराको निर्णय गर्न सकिँदैन। तर, अहिलेसम्मको घटनाक्रमलाई हेरेर सम्भावित परिणाम बुझ्ने प्रयास गर्ने हो भने यी ५ मध्ये एउटा नतिजा निस्कन सक्छ।

परिणाम यही हुनेछ भने यकिनका साथ भन्न सकिन्न। तर, यो १०० दिने युद्धको नतिजा यस्तो हुन सक्ने सम्भावना छ।

१. लामो समयसम्म संघर्ष

युक्रेन र रुसबीचको यो लडाइँ लामो समयसम्म चलिरहन सक्छ। यदि वर्षौंसम्म होइन भने, कम्तीमा केही महिनासम्म जारी रहने सम्भावना छ। रुस र युक्रेनका सेनाहरु दिनहुँ आपसमा लडिरहेका छन्। दिनहुँ एकअर्कालाई आक्रमण गरिरहेका छन्। त्यसैले यो युद्ध लामो समयसम्म चल्ने सम्भावना छ।

कहिले एक पक्ष अलि बलियो हुन्छ र कहिले अर्को पक्ष। तर, न झुक्न तयार छ न झुकाउन नै। राष्ट्रपति पुटिनले ‘रणनीतिक सहनशीलता’ देखाएर जित्न सक्ने दृढ संकल्प गरेका छन्। युक्रेनमाथिको आक्रमणले पश्चिमी देशहरुमा दबाब बढाउने र उनीहरुले आफ्नो आर्थिक संकट र चीनबाट हुने खतरामा बढी ध्यान केन्द्रित गर्ने उनीहरुका लागि यो जुवाजस्तै हो।

तर, युरोपेली देशहरुले अहिलेसम्म युक्रेनलाई जसरी सहयोग गरेका छन्। त्यसबाट उनीहरु युक्रेनलाई हतियार आपूर्ति गर्न प्रतिबद्ध छन् र गरिरहने देखिन्छ। यस्तो अवस्थामा यो युद्ध ‘चलिरहेको युद्ध’ मा परिणत हुँदैछ।

मिक रायन एक सेवानिवृत्त अस्ट्रेलियाली जनरल र सैन्य मामिला विद्वान हो। ‘आगामी दिनमा वा पछिल्ला दिनहरुमा दुवै पक्षको रणनीतिक जीतको सम्भावना कम छ’, उनी भन्छन्।

२. पुटिनले युद्धविरामको घोषणा गरेमा

के यो हुन सक्छ कि राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले एकतर्फी युद्धविरामको घोषणा गरेर सारा संसारलाई चकित पार्नेछन् ? उनले रुसको सैन्य अभियान अब पूरा भएको दाबी पनि गर्न सक्छन्। डोनबासमा रुसी समर्थक पृथकतावादीहरु सुरक्षित थिए, क्रिमियाका लागि एक कोरिडोर स्थापना गरिएको थियो। यस्तो अवस्थामा उसले युक्रेनलाई नैतिक आधारमा लडाइँ बन्द गर्न दबाब दिन सक्छ।

क्याथम हाउस थिंक ट्यांकका विज्ञ केइर गिल्सले भने, ‘रुसले जुनसुकै बेला यो चाल प्रयोग गर्न सक्छ। यदि उसले युक्रेनमा युरोपेली दबाबको फाइदा उठाउन चाहन्छ भने। उसले आत्मसमर्पण गर्न सक्छ र शान्तिको प्रदर्शनको बदलामा यसले केही क्षेत्रहरु आत्मसमर्पण गर्न सक्छ। तर, उसले आफ्नो अधिकार त्याग्न सक्छ।’

यस्ता तर्क अहिले पेरिस, बर्लिन र रोममा सुनिन थालेका छन्। जहाँ युद्धलाई धेरै तान्नुको कुनै फाइदा छैन भनिएको छ। यही बेला विश्वव्यापी आर्थिक पीडाको अन्त्य गर्ने समय हो। तर, अमेरिका, बेलायत र पूर्वी युरोपका अधिकांश क्षेत्रले यसको विरोध गर्नेछन्।

रुसले एकतर्फी युद्धविरामको घोषणा गरेमा यो युद्धको परिदृश्यमा ठूलो परिवर्तन हुन सक्छ तर यसले युद्धको अन्त्य पनि गर्दैन।

३. युद्धक्षेत्रमा गतिरोध

यदि युक्रेन र रुस दुवैले यो युद्धबाट केही पनि हासिल गर्न सक्दैनन भने गतिरोध अन्त्य गर्न राजनीतिक समाधानतर्फ लागे भने के हुन्छ?

दुवैतिरका सेनाहरु थाकेका छन्। जनयुद्धका लागि आवश्यक रसद र सामानको अभाव छ। यस्तो अवस्थामा लडाइँ जारी राखेर रगत बगाउनु र पैसा बर्बाद गर्नु जायज हुन सक्दैन। रुसको सैन्य र आर्थिक क्षति स्थायी छैन। युक्रेनका जनता युद्धबाट थाकेका छन्। सतप्रतिशत दाबी गर्न नसकिने विजयका लागि उनीहरु आफ्नो ज्यान जोखिममा पार्न तयार छैनन्।

केभ नेतृत्वले पश्चिमबाट समर्थन कायम गर्ने वाचामा विश्वास गुमाए र वार्ताबाट समस्या समाधान गर्ने समय आएको छ भने के हुन्छ ? जे होस्, अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनले आफ्नो उद्देश्य रुसमाथि हमला गर्नु नभई युक्रेनलाई वार्ताको टेबुलमा बलियो स्थितिमा राखेको स्थितिमा ल्याउनु रहेको आफ्नो भनाइ धेरै पटक दोहोर्याएका छन्। तर, महिनौँदेखि चलिरहेको यो युद्धको सन्दर्भमा कुनै राजनीतिक समाधान निस्कन निकै कठिन छ। यसको ठूलो कारण यो हो कि युक्रेनले आफ्नो वाचा पूरा गर्न रुसलाई पटक्कै विश्वास गर्दैन। युक्रेनले शान्तिसम्झौता भए पनि रुस त्यसमा अडिग रहनु निकै गाह्रो छ र यस्तो अवस्थामा युद्धको सम्भावना सधैँ रहने विश्वास गरेको छ।

४. युक्रेनको सम्भावित जीत

सबै चुनौतीहरुका बाबजुद के युक्रेन विजयी हुन सक्छ वा विजयको नजिक पुग्न सक्छ ? के युक्रेनी सेनाले रुसलाई गत फेब्रुअरीमा आक्रमण गर्नुअघि जहाँ थियो त्यहीँ फर्काउन सक्छ ?

युक्रेनका राष्ट्रपति भोलोडिमिर जेलेन्स्कीले पक्कै पनि यस्तो दाबी गर्छन्। एक टिभी अन्तर्वार्तामा उनले युक्रेनले यो युद्ध अवश्य जित्ने बताए।

के हुन्छ यदि रुसले डोनबास कब्जा गर्न असफल हुन्छ र थप घाटा व्यहोर्छ ?

युरोप–अमेरिकी प्रतिबन्धका कारण रुसले क्षति व्यहोर्नुका साथै युद्धको स्तरमा पनि असर गरेकोमा कुनै शंका छैन। युक्रेनले युरोपेली देशहरु र अमेरिकाबाट लगातार सैन्य सहायता पाइरहेको छ। अहिले युक्रेनले आफ्नो रक्षात्मक नीतिलाई आक्रामक नीतिमा परिवर्तन गरेको छ। 

यद्यपि नीति निर्माताहरुले यसको नतिजाबारे चिन्ता व्यक्त गरिसकेका छन्। यो पराजयलाई ध्यानमा राखेर पुटिनले रासायनिक वा आणविक आक्रमणको बारेमा सोच्न सक्ने सम्भावना छ।

५. रुसको सम्भावित जीत

पश्चिमी अधिकारीहरुले जोड दिए कि प्रारम्भिक असफलताहरुका बाबजुद रुसले अझै पनि राजधानी किभ कब्जा गर्ने र युक्रेनको धेरै भागलाई वशमा राख्ने योजना बनाएको छ। एक अधिकारीले भने, ‘अधिकतम कब्जा गर्ने उनीहरुको उद्देश्य अझै जीवित छ।’

रुसले डोनबासमा आफ्नो पकड खुकुल गर्न सक्छ। सेनाहरुलाई अन्यत्र प्रयोग गर्न उसले यस्तो गर्दैछ। सायद फेरि रुसको ध्यान एकपटक किभलाई निशाना बनाउनेतर्फ केन्द्रित छ। युक्रेनी सेनाले लगातार क्षति व्यहोरिरहेको छ। राष्ट्रपति जेलेन्स्कीले पहिले नै स्वीकार गरिसकेका छन् कि हरेक दिन करिब १०० युक्रेनी सैनिकले ज्यान गुमाइरहेका छन् र करिब ५०० घाइते भइरहेका छन्।

युक्रेनका जनताको विचार फरक छ। कोही संघर्ष जारी राख्न चाहन्छन् भने कोहीले शान्तिको मार्गको वकालत गर्छन्। केही पश्चिमी देशहरु युक्रेनलाई समर्थन गर्न थालेका हुन सक्छन्। तर, यदि अन्य देशले रुसले जितेको महसुस गरे भने उनीहरुले पनि युद्धलाई तीव्र पार्न चाहनेछन्। 

एक पश्चिमी कूटनीतिज्ञ पश्चिमले रुसलाई चेतावनीका रुपमा प्रशान्त क्षेत्रमा परमाणु हतियार परीक्षण गर्नुपर्ने बताउँछन्। 

त्यसैले यो युद्धको भविष्य अझै तय भएको छैन। –बीबीसीबाट भावानुवादित