बजारको अन्यौल बढ्दै जाँदा चिन्तारहित कसरी हुने ? आर्थिक रुपमा कसरी सुरक्षित हुने ? गर्नुस् यी ४ काम

काठमाण्डौ । देश विदेशका बजारहरुमा अन्यौल बढिरहेको छ । वर्तमान अन्योल र अराजकताका कारण नेपालका सानादेखि ठूला लगानीकर्ताहरुसम्मलाई आर्थिक असर परिरहेको छ। सेयर बजार त झनै घटेर चौपट छ । बजारबाट केही कमाइएला भन्ने आशासहित आउनेहरु समेत निराश भई पलायनको बाटो रोजिरहेका छन् । सरकारको नीतिगत अस्थिरता अमेरिकादेखि यूरोप हुँदै एशियासम्म फैलिएको आर्थिक मन्दीको त्रास लगायतका कारण नेपालको सेयर बजार घट्दो चालमा छ ।  

अमेरिकी सेयर बजार पनि घटिरहेको छ । यूरोप र एशियाका केही देशका बजारमा सुधार देखिए पनि नेपालको बजार पनि घट्न थालेको धेरै दिन भइसक्यो । सुनको मूल्य ऐतिहासिक उच्च विन्दुमा पुगेको छ। उपभोक्ता खर्च र विश्वास घटेको छ। यी यावत कारणले नेपालको वृद्धिदर प्रभावित हुनसक्ने देखिन्छ । विश्वका विभिन्न देशमा झै नेपालमा समेत जुनसुकै बेला मन्दीको डरलाग्दा दिनहरुको थालनी हुनसक्छ ।  

यदि यी सबै घटनाक्रमले तपाईंलाई आफ्नो आर्थिक सुरक्षाको बारेमा चिन्तित बनाएको छ भने, तपाईं एक्लो हुनुहुन्न। कुनै पनि व्यक्तिले यो भविष्यवाणी गर्न सक्दैन कि अहिलेसम्म देखिएको असर अस्थायी हो वा दीर्घकालीन। न त सरकार वा उसका तालुकदार निकायले आगामी दिनहरूमा के कस्ता निर्णय लिन्छ भनेर कसैले भन्नसक्छ, जसले लगानीकर्ताहरू, उपभोक्ताहरू, व्यवसायहरू वा अन्य राष्ट्रहरूलाई थप अस्थिर पार्न सक्छ।

तर, तपाईं अहिले नै आफ्नो आर्थिक चिन्ता कम गर्न चार काम गर्न सक्नुहुन्छ:

१. आफ्नो नियन्त्रणमा के छ, त्यो बुझ्नुहोस्

बाह्य आर्थिक र भूराजनीतिक घटनाहरू तपाईंको नियन्त्रण बाहिर छन्, त्यसैगरी तिनको असर पनि।

तर, तपाईंले के नियन्त्रण गर्न सक्नुहुन्छ भन्ने कुरा बुझ्दा सहज महसुस हुनसक्छ।

उदाहरणका लागि, तपाईंले कति बचत गर्ने, ठूलो खरिदहरू (जस्तै घर) किन्न वा नकिन्ने, कस्तो तरिकाले लगानी गर्ने र आकस्मिक अवस्थाका लागि कति पैसा छुट्याउने भन्ने कुरामा तपाईंको नियन्त्रण हुन्छ।

२. आफ्नो आर्थिक सुरक्षाको जाँच गर्नुहोस्

तपाईंको वित्तीय अवस्थाका खराब सम्भावित परिदृश्यहरू कल्पना गर्नुहोस्। त्यसपछि ती सम्भावनाहरूलाई कसरी सम्हाल्ने भनेर योजनाबद्ध गर्नुहोस्।

योजनाले खराब परिस्थिति आइपर्दा अस्थिर मनस्थितिमा गलत निर्णय लिनबाट जोगाउँछ। तपाईंको मस्तिष्कले तनावमा उचित निर्णय लिन सक्दैन। त्यसैले, तपाईंले पहिले नै योजना बनाएर आफ्नो मस्तिष्कलाई अनावश्यक तनावबाट जोगाउनुहोस्।

एक खराब परिदृश्य भनेको तपाईं वा तपाईंको जीवनसाथीले जागिर गुमाउनु हुनसक्छ। यस्तो अवस्थामा, तपाईंलाई के कस्ता तरल सम्पत्तिहरूमा पहुँच छ ? अहिल्यैदेखि नै लेखाजोखा गर्नुपर्ने हुन्छ ।  

यदि तपाईंले छ महिनादेखि एक वर्षसम्मको आकस्मिक कोष संकलन गर्नुभएको छैन भने, मासिक बचत बढाउने प्रयास गर्न सक्नुहुन्छ ।

त्यस्तै, यदि तपाईं निजी विद्यालय वा विश्वविद्यालयको शुल्क तिर्दै हुनुहुन्छ भने, तपाईंको आर्थिक अवस्था परिवर्तन भएमा विद्यालयले वित्तीय सहायता समायोजन गर्न सक्ने सम्भावना छ कि छैन भनेर बुझ्नुहोस्।

यसका साथै, तपाईंको जीवन र स्वास्थ्य बिमा पर्याप्त छ कि छैन भन्ने कुरामा ध्यान दिनुहोस्। बिमा महत्त्वपूर्ण छ, किनभने यो जोखिम व्यवस्थापनको एक हिस्सा हो ।

३. दीर्घकालीन सोच राख्नुहोस्

बजारको उतारचढाव सामान्य हो। कुनै बेला बजार तल जान सक्छ, तर लामो अवधिमा लगानी राख्दा राम्रो अवसरहरू मिल्ने सम्भावना रहन्छ।

तर, लगानीकर्ताहरू हालसालैको प्रवृत्ति पूर्वाग्रह(रिसेन्सी बायस)को शिकार हुन्छन्, जसले गर्दा उनीहरू पछिल्लो केही घटनाहरूमै केन्द्रित भएर भविष्यको अनुमान लगाउने गर्छन्।

आर्थिक विज्ञ ग्रोसमान भन्छन्, 'यदि तपाईंलाई बजारको उतारचढावले तनाव दिइरहेको छ भने, आफ्ना सम्पूर्ण सेयर बिक्री गर्ने वा कुनै अत्यधिक कठोर कदम चाल्ने सोच नगर्नुहोस्। ुहेडलाइनमा आधारित भएर निर्णय नगर्नुहोस्। बजारले के गर्छ भनेर अड्कल गर्न खोज्नु उचित हुँदैन।'

४. आफ्नो लगानीको समीक्षा गर्नुहोस्

ग्रोसमान भन्छन्, 'पहिलो प्रश्न गर्नुहोस्ः मलाई के चाहिन्छ ? र म कस्तो खतराको सामना गर्दैछु ?'  

यो बुझ्नका लागि, आफ्नो लगानी पोर्टफोलियो समीक्षा गर्नुहोस् र सेयर तथा लगानीका अन्य विकल्पहरूमा कति लगानी गरिएको छ हेर्नुहोस्। यदि तपाईंको पोर्टफोलियो ६०ः४० को अनुपातमा मिलाउनुभएको छ भने सेयर बजार ओरालो जाँदा पनि तपाईंलाई सोचेभन्दा कम घाटा हुन सक्छ।

त्यस्तै, आफ्नो लगानी विविधीकरण गरिएको छ कि छैन भनेर जाँच गर्नुहोस्। यदि तपाईंको सम्पूर्ण लगानी कुनै एक क्षेत्रमा (जस्तै, विकास बैंकहरु) केन्द्रित छ भने, त्यो क्षेत्र गिरावटमा जाँदा तपाईंलाई बढी घाटा हुनसक्छ।

इतिहास हेर्दा, सेयर बजारले ठूला गिरावटबाट उक्लिएर राम्रो प्रतिफल दिएको देखिन्छ, तर पुनः सुधार अवधि केही लामो पनि हुनसक्छ ।  

यदि तपाईं कामको सुरुआती चरणमा हुनुहुन्छ भने, सेयर बजारको गिरावट ठूलो समस्या होइन, किनभने तपाईंलाई लगानी फिर्ता लिन अझै धेरै समय बाँकी छ। तर, यदि तपाईं सेवा निवृत्तिको नजिक हुनुहुन्छ भने, ऋणपत्र वा नगद सम्पत्ति सुरक्षित राखेर केही वर्षसम्मको खर्चको व्यवस्था गर्नु उपयुक्त हुन्छ।

यदि बाह्य घटनाहरूले तपाईंलाई अस्थिर बनाएको छ भने, सम्झनुहोस्— तपाईं आफ्नो लगानीलाई धेरै वर्षसम्म छुनु पर्दैन। तर, यदि तपाईंलाई वित्तीय तनाव अत्यधिक भइरहेको छ भने, केही रकम तरल लगानी उपकरणमा लगानी गर्ने र नगदमा राख्नु बुद्धिमानी हुनसक्छ।