रतन टाटाको एक निर्णयले बदलेको थियो टाइटनको भाग्य, घाटाको कम्पनीमा त्यसपछि वर्षियो पैसा...

काठमाण्डौ । भारतका प्रतिष्ठित उद्योगपति रतन टाटाको गत हप्ता निधन भएको थियो। उनले कसरी व्यापार जगतमा चमात्कारिक भूमिका निर्वाह गरे र कतिपय कम्पनीको भाग्य परिवर्तन गरे भन्ने धेरै कथाहरू छन्। यस्तै एउटा घटना टाटा समूहको कम्पनी टाइटनसँग सम्बन्धित छ ।  

कुनै बेला यो कम्पनी घाटामा थियो । ग्राहक आएका थिएनन् । कम्पनी लगभग बन्द गर्ने अवस्थामा पुगिसकेको थियो । त्यसपछि रतन टाटाले यसको जिम्मा लिए र घाटामा रहेको कम्पनीलाई नाफामा परिणत गरिदिए ।

टाइटनले आज घडी, गहना, चश्मा र अत्तरहरू बिक्री गर्दछ। तर सुरुमा त्यस्तो थिएन । 

टाइटनले घडी निर्माण कम्पनीको रूपमा सुरु गरेको थियो। यसपछि कम्पनीले जीवनशैली क्षेत्रमा आफ्नो स्थान विस्तार गर्न थाल्यो । यस कम्पनीलाई नयाँ उचाइमा पुर्‍याउन गहनाले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको थियो।

टाटा समूहको तनिष्क ब्रान्डले गहना बिक्री गर्छ। यो सन् १९९४ मा टाइटन कम्पनी अन्तर्गत सुरु भएको थियो। यो ब्रान्ड त्यतिबेला सफल भएन । धेरैले रतन टाटालाई यो ब्रान्ड बन्द गर्न सुझाव दिएका थिए। तर उनले त्यसो गरेनन् । पछि उनले यसलाई नाफामुखी व्यवसायमा परिणत गरे ।

वास्तवमा टाइटनले यही ब्राण्डअन्तर्गत २२ क्यारेट सुनको सट्टा १८ क्यारेट सुनको गहना बजारमा ल्याएको थियो । यो ब्राण्डको मूल्य कम भएकाले ग्राहकहरु यसतर्फ आकर्षित हुने कम्पनीको विश्वास थियो । तर यो हुन सकेन ।  

कम्पनीको रणनीति असफल भयो। यो किनभने भारतमा गहनालाई स्टेटस सिम्बलको रूपमा हेरिन्छ। सुनको शुद्धता धन र समृद्धिसँग सम्बन्धित छ। यस्तो अवस्थामा १८ क्यारेट सुनमा ग्राहकले चासो देखाएनन् ।

१५० करोड भारु घाटा

सन् २००१ सम्म, टाइटनले ५ वर्षमा १५० करोड भारु बराबरको घाटा बेहोरेको थियो। कम्पनीको शेयर ४ रुपैयाँबाट घटेर २ रुपैयाँभन्दा कममा पुगेको थियो ।

वास्तवमा, तनिष्क भन्दा पहिले, भारतको गहना बजार असंगठित थियो। बजारमा स्थानीय ज्वेलर्सको बाहुल्यता थियो । सुनको शुद्धता वा मूल्यका लागि कुनै मानक मापन थिएन। जौहरीले जे भने पनि ग्राहकले स्वीकार गरे । यी कुराहरूलाई ध्यानमा राख्दै रतन टाटाले निर्णय लिए।

अनि एउटा निर्णयले भाग्य बदल्यो

सन् २००२ मा, टाइटनले तनिष्कले दौडमा सामना गरिरहेका चुनौतीहरूको विश्लेषण गर्‍यो। यसका लागि म्याकिन्सेको सहयोग लिइएको थियो । म्याकिन्सेको प्रतिवेदनले ग्राहकहरूबीच विश्वासको कमी रहेको खुलासा गरिदियो । ग्राहकलाई तनिष्कको गहनामा विश्वास थिएन । त्यसपछि रतन टाटाले सबै पसलमा १८ क्यारेटको सट्टा २२ क्यारेट सुन प्रयोग गर्न भनेका थिए ।

साथै, ग्राहकको आत्मविश्वास बढाउन टाइटनले आफ्ना सबै स्टोरहरूमा क्यारेटमिटर नामक यन्त्र जडान गरिदियो । यो जर्मनीबाट खरिद गरिएको थियो। यो मेसिनले सुनको शुद्धता जाँच्ने काम गर्दथ्यो । यो ठूलो परिवर्तन थियो। जसका कारण ग्राहकहरु तनिष्कतर्फ आकर्षित हुन थाले । यसपछि तनिष्कले पछाडि फर्केर हेर्नै परेन ।  ्

कुनै समय २ रुपैयाँ मुनि रहेको टाइटनको सेयर मूल्य आज ३५०८ रुपैयाँ ८० पैसा(भारु) रहेको छ । पछिल्लो ५ वर्षमा यसले करिब १७० प्रतिशत प्रतिफल दिएको छ । यसको समग्र प्रतिफल ८२ हजार प्रतिशतभन्दा बढी छ । कम्पनीको मार्केट क्याप(बजार पूँजीकरण) ३.११ लाख करोड भारु बराबर रहेको छ ।