.gif)
_(1).gif)
.jpg)
.png)
काठमाण्डौ । प्रिमियम मूल्यमा आईपीओ जारी गरेका चार जीवन बीमा कम्पनीको सेयर धितोपत्र दोस्रो बजारमा निकै चर्चामा छ । आईपीओ जारी गर्दा लगानीकर्ताबाट अंकित मूल्य भन्दा बढी रकम उठाएकै कारण दोस्रो बजारमा यी चार कम्पनीको स्टक चर्चामा आउने गर्छ ।
आइएमई लाइफ, सिटिजन लाइफ, रिलायबल नेपाल लाइफ र सन नेपाल लाइफले प्रिमियम मूल्यमा आइपीओ निष्कासन गरेका थिए । प्रिमियममा आइपीओ जारी गरेकै कारण सेयर सूचीकृतपश्चात् उक्त कम्पनीहरुको सेयर खरिदबिक्रीमा समेत चाप देखिने गर्दछ ।
आर्थिक वर्ष २०७९/८० को मुनाफाबाट आइएमई लाइफ, रिलायबल नेपाल लाइफ र सन नेपाल लाइफले सेयरधनीहरुलाई उत्कृष्ट लाभांश समेत वितरण गरेको थियो । सिटिजन लाइफले भने सो आवको मुनाफाबाट आफ्ना सेयरधनीलाई ५ प्रतिशत मात्रै लाभांश बाँडेको थियो ।
(1).gif)
तुलनात्मक रुपमा अन्य जीवन बीमा कम्पनीहरुले भन्दा प्रिमियममा आइपीओ जारी गरेका कम्पनीहरुले उत्कृष्ट लाभांश बाँडेका थिए । यसकारण पनि उक्त कम्पनीहरुको बजारमा धेरै चर्चा छ ।
सेयर कारोबारमा उक्त कम्पनीका स्टक चर्चामा रहेपनि लगानीकर्ताहरुले सेयर खरिद गर्नुअघि कम्पनीको आधारभुत पक्ष अर्थात् वित्तीय अवस्था बुझ्न जरुरी हुन्छ । यदि भर्खरै बजार प्रवेश गरेका नयाँ लगानीकर्ता अर्थात् पुरानै लगानीकर्ताले उक्त चार जीवन बीमा कम्पनीको सेयरमा लगानी गर्न चाहेमा ती कम्पनीहरुको वित्तीय अवस्थाको बारेमा जानकारी राख्नैपर्ने हुन्छ ।
पछिल्लो समय नेप्से इन्डेक्स बढेसँगै सेक्टरवाइज सबै कम्पनीका सेयरभाउ केही प्रतिशत भएपनि बढेका छन् । जीवन बीमा उपसूचक विगत २ महिनायता ५२.९६ प्रशितले बृद्धि भएको छ । यसर्थमा प्रिमियम मूल्यमा आईपीओ ल्याएका चार जीवन बीमा कम्पनीको सेयरभाउ पनि बढेको छ ।
बजार बढ्न थालेसँगै हाई क्याप भएका र वित्तीय अवस्था बलियो भएका कम्पनीहरु चल्न थालेका छन् । यस्तो अवस्थामा आफुले लगानी गर्न लागेको कम्पनीको नाफा, ईपीएस, नेटवर्थ, पीई रेसियो, आम्दानीको अवस्था जस्ता सूचकहरु हेर्न जरुरी हुन्छ ।
लगानीकर्ताहरुले दीर्घकालिन लगानी गर्ने हो भने कम्पनीको वित्तीय सूचक विश्लेषण गर्न जरुरी हुन्छ । गत आर्थिक वर्षको चौथो
त्रैमाससम्मको आधारमा उक्त चार जीवन बीमा कम्पनीमध्ये कुन कम्पनी कुन सूचकमा अब्बल देखिएको छ, र वित्तीय सूचकका आधारमा कुन कम्पनीमा लगानी गर्दा कम जोखिम र फाइदा हुन सक्न भनेर तुलनात्मक विश्लेषण तयार पारेका छौं । तर यो अध्ययन कुनै कम्पनीको धितोपत्र खरिदका लागि सिफारिस गरिएको भने होइन ।
खुद नाफाको आधारमा
खुद नाफा कम्पनीहरुको प्रमुख सूचक मानिन्छ । लगानीकर्ताले दोस्रो बजारमा लगानी गर्नुअघि आफुले लगानी गर्न लागेको कम्पनीले कति मुनाफा कमाईरहेको छ, त्यो थाहा पाउनु जरुरी हुन्छ । आर्जित मुनाफाबाट कम्पनीले सेयरधनीलाई लाभांश दिन सक्छ वा सक्दैन अनुमान लगाउन सकिन्छ । गत आवमा सर्वाधिक नाफा सन नेपाल लाइफले आर्जन गरेको छ । कम्पनीले सो अवधिसम्म ५७ करोड ४९ लाख रुपैयाँ खुद नाफा कमाएको छ ।
खुद बीमाशुल्क आर्जनको आधारमा
बीमा कम्पनीहरुको लागि बीमा शुल्क आर्जन नै मुख्य व्यवसाय सूचक हो । लगानीकर्ताले आफुले लगानी गर्न लागेको कम्पनीको व्यवसाय अवस्था कस्तो छ बुझ्न आवश्यक हुन्छ । यदि कम्पनीले व्यवसायमा उत्कृष्ट प्रर्दशन गरिरहेको छ, भने सो कम्पनीको प्रफिट क्यापासिटी पनि बृद्धि हुन सक्छ । बीमा कम्पनीहरुले बीमा शुल्क आर्जन गरी विभिन्न क्षेत्रमा लगानी गरेका हुन्छन् । लगानीको दायरा बढाउँदै जाँदा कम्पनीको नाफा पनि बढ्न सक्ने सम्भावना बढ्छ । गत आवमा सबैभन्दा बढी धेरै व्यवसाय सिटिजन लाइफले गरेको छ । कम्पनीले असार मसान्तसम्म ५ अर्ब ८४ करोड रुपैयाँ खुद बीमा शुल्क आर्जन गरेको छ ।
जीवन बीमा कोषको आधारमा
बीमा कोष बीमकहरुको प्रमुख सूचक हो । जीवन बीमा कम्पनीहरुले आर्थिक वर्षभरी आर्जन गरेको मुनाफाको केही प्रतिशत रकम जीवन बीमा कोषका लागि छुट्याउनुपर्ने प्रावधान छ । बीमा कोष बलियो हुँदै जाँदा कम्पनीको जोखिम बहन गर्न सक्ने क्षमता बलियो भएको मान्न सकिन्छ । गत आवमा सर्वाधिक सिटिजन लाइफले नै १४ अर्ब ४४ करोड रुपैयाँको जीवन बीमा कोष खडा गर्न सफल भएको छ ।
रिटेन्ड अर्निङ र महाविपत्ती कोषको आधारमा
बीमा कम्पनीहरुले वित्तीय विवरणमा रिटेन्ड अर्निङ (संचित आम्दानी÷नाफा) र महाविपत्ती कोष सूचक छुट्याएका हुन्छन् । भविष्यमा हुन सक्ने जोखिम बहन गर्न वा दायित्व बहन गर्न बीमा कम्पनीले महाविपत्ती कोषको व्यवस्था गरेका हुन्छन् । यो कोषले विपत्तीको अवस्थामा कम्पनीले कति जोखिम गर्न सक्छ भन्ने निर्धारण हुन्छ । त्यस्तै, सेयरधनी वा कर्मचारी तथा बीमितलाई प्रतिफल बाँड्नका लागि बीमा कम्पनीले रिटेन्ड अर्निङ कोष छुट्याएका हुन्छन् । यस सूचकलाई जगेडा कोषको रुपमा पनि लिन सकिन्छ । गत आवमा सबैभन्दा बढी रिटेन्ड अर्निङमा आइएमई लाइफले १ अर्ब २ करोड रुपैयाँ सञ्चित गरेको छ । त्यस्तै, महाविपत्ती कोषमा पनि आइएमई लाइफले नै १७ करोड ७४ लाख रुपैयाँ सञ्चिति गरेको छ ।
चुक्तापुँजीको आधारमा
दोस्रो बजारमा लगानी गर्नुअघि आफुले लगानी गर्न लागेको कम्पनीको चुक्तापुँजी कति छ, त्यो बुझ्न जरुरी हुन्छ । चुक्तापुँजी बढी भएका कम्पनीको सेयर बजारमा सहजै खरिद गर्न पाउने भएकाले त्यस्ता कम्पनीको सेयर ह्वात्तै नबढ्ने चान्स बढी हुन्छ । चुक्तापुँजी कम भएका कम्पनीका सेयर भने खरिद बढ्न सक्ने हुनाले त्यस्ता कम्पनीको सेयर पनि उल्लेख्य बढ्न सक्ने सम्भावना बढी हुन्छ । गत आवमा सर्वाधिक चुक्तापुँजी आइएमई लाइफको ५ अर्ब रुपैयाँ र सबैभन्दा कम सिटिजन लाइफको ३ अर्ब ९३ करोड रुपैयाँ छ ।
खुद दाबी भुक्तानीको आधारमा
बीमा कम्पनीहरुको लागि दाबी भुक्तानी सूचक महत्वपूर्ण सूचक हो । दाबी भुक्तानीको अवस्थाले कम्पनी बीमितमैत्री छ वा छैन थाहा पाउन सकिन्छ । यदि कम्पनीको दाबी भुक्तानीको अवस्था कमजोर देखिएमा कम्पनीको व्यवसायमा विस्तार नदेखिएको र बीमितमैत्री समेत नरहेको बुझ्न सकिन्छ । गत आवमा सर्वाधिक दाबी भुक्तानी सिटिजन लाइफले ५ अर्ब ७६ करोड रुपैयाँ गरेको छ । कम्पनीको व्यवसाय र जारी बीमालेख संख्याको आधारमा पनि कम्पनीको क्लेम सेटलमेन्ट निर्धारण हुने गर्दछ ।
आम्दानीको आधारमा
बीमा कम्पनीहरुको मुख्य आम्दानी भनेको बीमा शुल्क बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुमा निक्षेपको रुपमा राखिनु हो । कम्पनीहरुले ठूलो रकम बैैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुमा मुद्दती निक्षेपमा राखेका हुन्छन् । साथै सूचीकृत सेयर तथा सरकारी ऋणपत्र, हाइड्रोपावर कम्पनी जस्ता अन्य क्षेत्रमा पनि कम्पनीहरुले लगानी गरेका हुन्छन् । यसका साथै बीमितहरुलाई कर्जा प्रवाह गरी सो बाट पनि कम्पनीले ब्याजदरको रुपमा आम्दानी गरेका हुन्छन् । कम्पनीहरुले आर्जन गर्ने मुनाफा नै आम्दानीको मुख्य स्रोत हो । कुन कम्पनीले कति आम्दानी गरेको छ सो आधारमा खुद नाफा मापन गर्न सकिन्छ । गत आवमा सबैभन्दा बढी सिटिजन लाइफले ७ अर्ब ५४ करोड रुपैयाँ आम्दानी गरेको छ ।
प्रतिसेयर आम्दानीका आधारमा
धितोपत्र दोस्रो बजारमा लगानी गर्नुअघि कम्पनीको प्रतिसेयर आम्दानी (ईपीएस) कति छ बुझ्न जरुरी हुन्छ । करपछिको नाफालाई कुल सेयर संख्याले भाग गर्दा आउने प्रतिफललाई नै प्रतिसेयर आम्दानी भनिन्छ । यो सूचकले कम्पनीको मुनाफा आर्जनको क्षमता देखाउने हुँदा कम्पनीको आधारभुत पक्षको विश्लेषणको प्रमुख सूचकको रुपमा लिइन्छ । गत आवको अन्त्यसम्म सबैभन्दा बढी इपीएस सन नेपाल लाइफको १४।५१ रुपैयाँ छ ।
प्रतिसेयर नेटवर्थको आधारमा
प्रतिसेयर नेटवर्थ (बुकभ्यालु) पनि प्रमुख सूचक मानिन्छ । प्रतिसेयर नेटवर्थबाट कम्पनीले दायित्व तिर्न सकिरहेको छ या छैन बुझ्न सकिन्छ । यो दरमा बृद्धि हुनु नै राम्रो मानिन्छ । नेटवर्थ बृद्धिदरले कम्पनीको दायित्व घटिरहेको बुझ्न सकिन्छ । गत आवमा सबैभन्दा बढी नेटवर्थ सिटिजन लाइफको १७६.९६ रुपैयाँ छ ।
पीई रेसियोको आधारमा
मूल्य आम्दानी अनुपात (पीई रेसियो) सेयर लगानीकर्ताका लागि महत्वपूर्ण हुन्छ । यो सूचकले कम्पनीले कमाएको १ रुपैयाँलाई लगानीकर्ताले कति रुपैयाँ तिरिरहेका छन् भन्ने देखाउँछ । यो अनुपात १८ देखि २५ को हाराहारीमा भए राम्रो मानिन्छ । पीई रेसियो धेरै भएमा सिद्धान्तको आधारमा राम्रो मानिदैन । गत आवसम्म सबैभन्दा कम पीई रेसियो सन नेपाल लाइफको ३५.२३ गुणा छ ।
.gif)
.png)
.jpg)
.png)
.gif)
.gif)
