बढ्दो बजारमा राम्रा ब्रोकर र कम्पनी कसरी छान्ने ? यस्ता छन् तरिका

STOCK MARKET
आईतवार, श्रावण २०,२०८१ 14:02:16

काठमाण्डौ । पछिल्लो समय नेपाली सेयर बजारले राम्रै गति लिएको छ । कोभिडको समयमा दैनिक उछाल आएको सेयर बजारमा अहिले त्यही नै झल्को दिने गरि कारोबार भईरहेको छ । समग्रमा सेयर बजार न्यून विन्दुबाट ३५ प्रतिशत भन्दा बढीले बढेको छ । सेयर बजार बढ्दै जाँदा जोखिम पनि बढ्दै जान्छ । यस्तो समयमा लगानीकर्ताहरुले कम्पनी र ब्रोकर छनौट गर्दा निकै सजग हुनुपर्ने हुन्छ । सेयर बजार बढ्दा सबै कम्पनीको सेयरमूल्य बढ्ने गर्छ । खासगरि बुल बजारमा राम्रा कम्पनी भन्दा नराम्रा कम्पनीको सेयरमूल्य बढी बढ्ने गर्छ ।

विश्व सेयर बजारका चर्चित लगानीकर्ता वारेन बफेट् भन्छन‘तपाईले यदि घोडाको दौड हेर्नु भयो भने दौडको सूरुवाति चरणमा स्वस्थ घोडा भन्दा अस्वस्थ घोडा छिटो दौडिन्छ । तर अन्त्यमा दौड स्वस्थ घोडाले नै जित्छ ।’ बफेटका अनुसार सेयर बजार पनि घोडाको दौड जस्तै हो । बुलको सुरुवातमा सेयर बजारमा राम्रा कम्पनीले भन्दा खराब कम्पनीको सेयरमूल्य तीव्र गतिमा बढ्छ । तर वियरिस बजारमा त्यस्ता कम्पनीमा लगानी गर्ने लगानीकर्ताहरुले बढी नोक्सानि व्यहोर्ने गर्छन् । त्यस्ता कम्पनीलाई बफेटले स्वस्थ घोडा को संज्ञा दिएका छन् ।

दैनिक बढेको बजारमा कम्पनी कसरी छान्ने ?

ब्लुचिप कम्पनी अर्थात चाहेको बेला बिक्री गर्न सकिने कम्पनी

ब्लुचिप कम्पनी भनेका त्यस्ता कम्पनी हुन्, जुन लगानीकर्ताले भविष्यमा नगद आवश्यक परेको अवस्थामा तुरुन्तै बिक्री गर्न सकिन्छ । उदाहरणका लागि २२० दिनको सेयर कारोबारमा २०० दिन भन्दा बढी सेयर कारोबार भएका कम्पनी । त्यसैगरि, वियरिस बजारमा पनि दैनिक १० हजार भन्दा बढी कित्ता सेयर कारोबार हुने कम्पनीलाई ब्लुचिप कम्पनी मानिन्छ ।

लाभांश दर उच्च भएका कम्पनी

सेयरमा लगानी गरेर २ प्रकारका आम्दानी हुने गर्छ । नगद तथा बोनस र पूँजीगत लाभ । कम्पनीले हरेक वर्ष आम्दानी गरेर लगानीकर्ताहरुलाई लाभांश दिने गर्छन् । त्यस्तो लाभांश नगद तथा बोनस हुने गर्छ । लगानीकर्ताले सेयरमा लगानी गर्दा हरेका आर्थिक वर्ष सकिएको ६ महिनाभित्र वार्षिक साधारण सभा गर्ने कम्पनी छनौट गर्नु पर्छ । अझै राम्रो भनेको दशैं अघिसम्म लाभांश दिने कम्पनी छनौट गर्नु पर्छ । यसले लगानीकर्तालाई दशैंं तथा तिहारको खर्च पनि जुटाउन सहज हुने गर्छ । आफुले किने पछि सेयरको भाउ बढेमा पूँजीगत लाभ पनि हुने गर्छ ।

रिर्टन अन इक्विटी बढ्दै गएका कम्पनी

कम्पनी छनौट गर्दा लगानीकर्ताले मुख्य ध्यान दिनुपर्ने अर्को विषय भनेको कम्पनीकहो रिर्टन अन इक्विटी पनि हो । कम्पनी छनौट गर्दा लगानीकताले हरेक त्रैमासिक प्रतिवेदनमा रिर्टन अन इक्विटी बढ्दै गएको कम्पनी छान्नु पर्छ । यो भनेको कम्पनीले पूँजी बढाउँदै जाँदा कति ब्यापार बढायो भनेर लगानीकर्ताले थाहा पाउने वित्तीय सूचक हो ।

त्यसैले, लगानीकर्ताहरुले रिर्टन अन इक्विटालाई हरेक त्रैमासिक प्रतिवेदनमा ख्याल गर्नुपर्छ । कतिपय खराब कम्पनीहरुले त्रैमासिक प्रतिवेदनमा रिर्टन अन इक्विटी लुकाएका पनि हुन्छन् । किनकी यो भनेको उनीहरुको कमजोरी हो ।

मूल्य आम्दानी अनुपात कम भएका कम्पनी

यो भनेको कम्पनी कति सस्तो अथावा महंगो भयो भनेर थाहा पाउने अनुपात हो । यदि मूल्य आम्दानी अनुपात कम छ भने त्यो कम्पनीको सेयर भाउ भविष्यमा बढ्न सक्ने सम्भावना रहन्छ । अन्तराष्ट्रिय बजारमा १७ आसपास मूल्य आम्दानी अनुपात भएका कम्पनीलाई सस्तो कम्पनी मानिन्छ ।

उच्च नेटवर्थ र प्रतिसेयर आम्दानी भएका कम्पनी

लगानीकर्ताहरुले लगानी गर्दा जहिले पनि उच्च नेटवर्थ भएको कम्पनी छान्नु पर्छ । प्रयाँः एक सय भन्दा माथि नेटवर्थ र प्रतिसेयर आम्दानी २५ भन्दा माथि भएका कम्पनी राम्रो मानिन्छ ।

सञ्चालक समिति

लगानीकर्ताहरुले लगानी गर्दा कम्पनीका सञ्चालकको पृष्ठभूमि र उनीहरुको शैक्षिक योग्यता तथा कम्पनीको सञ्चालनको राम्रो अनुभव भएका कम्पनी छनौट गर्नु पर्छ । प्राय कम्पनीमा कर्मचारी हड्ताल , मुद्दा मामिला परेका कम्पनी छनौट गर्नु हुन्न ।

ब्रोकर कसरि छान्ने ?

बढ्दो बजारमा धेरै लगानीकर्ताहरुले ब्रोकरले समयमा फोन नउठाएको तथा बेचेको पैसा समयमा नआएको गुनासो धेरै गरेको सुन्ने गरिन्छ । सकेसम्म ब्रोकर छनौट गर्दा आफूलाई पायक पर्ने ब्रोकर नै छनौट गर्नुपर्ने हुन्छ । यसो गर्दा जति धेरै ब्रोकरसँग नजिक भईयो त्यति नै सहज हुन्छ । त्यसैले ब्रोकरसँग मित्रवत र समधुर सम्बन्ध कायम राख्नुपर्छ । हरेका साता आफ्नो ब्रोकरलाई भेट्नु पनि पर्छ । भेट्ने फुसर्द नभए फोन सम्पर्कमा रहिरहनुपर्छ ।

बजारमा चलेका कम्पनी सम्बन्धि जानकारी लिन टप १० ब्रोकर उपयुक्त हुन्छन् । राम्रो सल्लाह र सेवाका लागि भने साना तथा मझौला ब्रोकर उपयुक्त हुन सक्छन् ।