‘ब्ल्याक विड्नेस्डे’ : पाइलट थाके, इन्डिगो ढल्यो, यात्रु रोए !

नयाँदिल्ली । कल्पना गर्नुहोस्, तपाईंको जीवनको सबैभन्दा महत्वपूर्ण दिन। विवाहको रिसेप्सन, जहाँ सयौं अतिथिहरू तपाईंको स्वागतको लागि समाहरो छन्। तर तपाईं, तपाईंको जीवनसाथीसँगै, २०० किलोमिटर टाढा एउटा विमानस्थलको चिसो बेञ्चमा अलपत्र पर्नुहुन्छ। इन्डिगोको उडान रद्द। ढिलाइ। र अन्धकारमय अनिश्चितता। यो कथा हो बेङ्गलुरुका एक टेक जोडीको, जसको विवाहको रात भिडियो स्क्रिनबाट मात्रै उनीहरूले आफ्ना अतिथिहरूसँग जोडिए। यो एउटा कथा मात्र हो, तर इन्डिगोको यो हवाई संकटको बीचमा हजारौं यात्रुहरूको यस्तै पीडा छ।

यो संकटको सुरुवात ३ डिसेम्बर २०२५ बाट भएको थियो, जब भारतको सबैभन्दा ठूलो एयरलाइन इन्डिगोले नयाँ 'फ्लाइट ड्युटी टाइम लिमिटेसन' (एफडीटीएल) नियमहरू लागू भएपछि पाइलट अभावको सामना गर्नुपर्‍यो। यो नियम, जसलाई पाइलटहरूको थकान रोक्न र उडान सुरक्षालाई मजबुत बनाउन दिल्ली उच्च अदालतको आदेशमा ल्याइएको थियो, ले पाइलटहरूको साप्ताहिक आराम ३६ घण्टाबाट बढाएर ४८ घण्टा पुर्‍यायो। रातको समयमा ल्यान्डिङको संख्या ६ बाट घटाएर २ मा झारियो। एयरलाइन्सहरूलाई यो नियमको लागि १८ महिनाको समय दिइएको थियो, तर इन्डिगोले पर्याप्त पाइलट भर्ना नगरी नयाँ रुटहरू थप्दै गयो। परिणाम? चार दिनमा १,४०० भन्दा बढी उडानहरू रद्द। ५ डिसेम्बरमा मात्र १,२०० उडानहरू थलालिए, जसमा दिल्लीबाट सबै प्रस्थान उडानहरू समावेश थिए। बेङ्गलुरुको केम्पेगौडा विमानस्थलमा ६२ उडानहरू रद्द भए, जसले हजारौं यात्रुहरूलाई अलपत्र पारे।

"हामीले वर्षौंदेखि यो नियमको लागि लडाइँ लड्यौं," एयरलाइन पाइलट्स एसोसिएसनका एक सदस्यले भने, "तर इन्डिगोले हाम्रो स्वास्थ्यलाई जोखिममा राखेर काम गर्‍यो। अब यो संकटले यात्रुहरूको जीवन बिगार्‍यो।" विमानस्थलहरूमा दृश्यहरू अवर्णनीय थिए। मुम्बईको छत्रपति शिवाजी विमानस्थलमा एक अफ्रिकी महिलाले काउन्टरमाथि चढेर कर्मचारीहरूसँग झगडा गरिन्। दिल्लीमा यात्रुहरूले घण्टौं लाइनमा उभिएर चिच्याए। एक्स (ट्विटर) मा #IndiGoCrisis ह्यासट्याग ट्रेन्डिङ भयो, जहाँ यात्रुहरूले आफ्नो रिस पोखे: "इन्डिगोले समयमै उडानको वाचा गरेको थियो, तर दियो त एयरपोर्टमा कैद। भारतले राम्रो एयरलाइनहरूको हकदार छ!"

तर यो संकटको बीचमा एउटा ट्विस्ट आयो – सरकारको कडा हस्तक्षेप। नागरिक उड्डयन मन्त्रालयले इन्डिगोले सबै रद्द उडानहरूको रिफन्ड ७ डिसेम्बर साँझ ८ बजे भित्र पूरा गर्न आदेश दियो। कुनै रिसिड्युलिङ शुल्क लिन नदिने। ढिलाइले हराएको सामान ४८ घण्टाभित्र यात्रुको घरमा पुर्‍याउने। र सबैभन्दा रोचक, सबै एयरलाइन्समा अस्थायी भाडा म上限 : ५०० किमी सम्मको लागि ७,५०० रुपैयाँ, ५००-१,००० किमी को लागि १२,०००, १,०००-१,५०० किमी को लागि १५,००० र १,५०० किमी भन्दा बढीको लागि १८,००० रुपैयाँ। "यो यात्रुको हितमा हो," मन्त्रालयका सचिवले भने, "अवसरवादी भाडा वृद्धि रोक्ने।" डीजीसीएले इन्डिगोलाई फेब्रुअरी १० सम्मका लागि नाइट ड्युटी नियमहरूमा छुट दियो, तर दुई हप्तामा रिपोर्ट माग्यो। दक्षिणी रेलवेले चेन्नई र कोयम्बटुरबाट विशेष ट्रेनहरू चलाउने घोषणा गर्‍यो, जसले अलपत्र यात्रुहरूलाई वैकल्पिक मार्ग दियो।

इन्डिगोका सीईओ पिटर एल्बर्सले माफी माग्दै भने, "यो हाम्रो योजना त्रुटि थियो। हामीले ८५० भन्दा कम उडानहरू रद्द गरेका छौं, र सामान्य अवस्था १०-१५ डिसेम्बरमा फर्कनेछ।" कम्पनीले स्वचालित रिफन्ड र शुल्क माफीको घोषणा गर्‍यो, जसले यात्रुहरूलाई केही राहत दियो। तर यो संकटले एयरलाइनको सेयर मूल्य ७% ले झर्‍यो, र विपक्षीहरूले सरकारलाई 'डुओपोली' को आरोप लगाए। एउटा सर्वोच्च अदालतमा याचिका दायर भयो, जसले यात्रु अधिकारको माग गर्‍यो।

अब प्रश्न छ : यो संकटले के सिकायो? इन्डिगोको यो 'आकाशको विद्रोह' ले देखायो कि विकासको दौडमा मानवीय पक्ष बिर्सनु हुँदैन। पाइलटहरूको आराम यात्रुको सुरक्षाको आधार हो। तर जब योजना असफल हुन्छ, त तब हजारौं सपनाहरू जमिनमा झर्छन्। सानुवार्इटमा एक यात्रुले लेखे, "हाम्रो विवाह रद्द भएन, तर हाम्रो खुशी हरायो।" सरकारको कदमले यो खुशी फर्काउने आशा छ। तर भारतको हवाई यात्रा क्षेत्रलाई मजबुत बनाउन, अब समय आएको छ – सुधारको। किनकि आकाश सधैं स्वतन्त्र हुनुपर्छ, बन्धनमा होइन।