भारतमा बैंकको जागिरे बन्न के गर्नुपर्छ ? नेपालीले पाउँछन् कि पाउँदैनन् ? तलब कति हुन्छ ?

काठमाण्डौ । भारतका सार्वजनिक क्षेत्रका बैंकहरू, जस्तै बैंक अफ बडौदा, पन्जाब नेशनल बैंक, र भारतीय स्टेट बैंक (SBI), ले ठूलो संख्यामा रोजगारी सिर्जना गर्छन्। यी जागिरहरू मुख्य रूपमा इन्स्टिच्युट अफ बैंकिङ पर्सनल सिलेक्शन (IBPS) मार्फत भर्ना गरिन्छ, जसले प्रोबेशनरी अफिसर (PO), क्लर्क, र विशेषज्ञ अधिकृत (SO) जस्ता पदहरूका लागि परीक्षा सञ्चालन गर्छ। SBI ले आफ्नै छुट्टै भर्ती प्रक्रिया चलाउँछ।

योग्यता र प्रक्रिया

योग्यता:

शैक्षिक: कुनै पनि मान्यता प्राप्त विश्वविद्यालयबाट स्नातक डिग्री (PO र क्लर्कका लागि)। विशेषज्ञ अधिकृतका लागि LLB, MBA, वा अन्य सम्बन्धित डिग्री चाहिन्छ।

उमेर: PO का लागि २०-३० वर्ष, क्लर्कका लागि २०-२८ वर्ष (आरक्षित वर्गका लागि छुट उपलब्ध)।

नागरिकता: IBPS र SBI ले भारतीय नागरिकताको माग गर्छ। नेपाली नागरिकहरू सामान्यतया यी परीक्षाहरू दिन योग्य हुँदैनन्, किनभने भारतीय नागरिकता अनिवार्य शर्त हो। यद्यपि, भारतमा स्थायी बसोबास अनुमति (PR) भएका वा विशेष परिस्थितिमा (जस्तै, भारत-नेपाल सन्धिअनुसार) नेपालीहरूले अन्य सरकारी रोजगारीका लागि आवेदन दिन सक्ने प्रावधानहरू छन्, तर बैंकिङ क्षेत्रमा यस्ता अवसरहरू सीमित छन्।

परीक्षा प्रक्रिया:

प्रारम्भिक परीक्षा: अङ्ग्रेजी, क्वान्टिटेटिभ एप्टिच्युड, र रिजनिङमा केन्द्रित।

मुख्य परीक्षा: डेटा इण्टरप्रिटेसन, बैंकिङ जागरूकता, र वर्णनात्मक लेखन (PO का लागि)।

अन्तर्वार्ता: PO र SO का लागि, क्लर्कमा छैन। अन्तिम मेरिट मुख्य परीक्षा (७५-८०%) र अन्तर्वार्ता (२०-२५%) मा आधारित हुन्छ।

क्षेत्रीय ग्रामीण बैंक (RRB) मा भाषा दक्षता परीक्षण अनिवार्य हुन्छ।

तयारी टिप्स:

IBPS को वार्षिक क्यालेन्डर जनवरी १५-१६ मा ibps.in मा प्रकाशित हुन्छ।

कम्तीमा ५० मक टेस्ट अभ्यास गर्नुहोस्।

बैंकिङ जागरूकता (RBI नीति, नियमहरू) मा ध्यान दिनुहोस्।

निजी बैंकहरू: नेपालीहरूका लागि सम्भावना

निजी बैंकहरू (जस्तै ICICI, HDFC, कोटक महिन्द्रा) मा IBPS जस्तो कठोर परीक्षा प्रणाली हुँदैन। यहाँ भर्ती जागिर पोर्टल, वाक-इन, रेफरल, वा क्याम्पस प्लेसमेन्टमार्फत हुन्छ।

योग्यता:

BCom, BBA, वा वित्त सम्बन्धी डिग्रीलाई प्राथमिकता, तर कला, विज्ञान, वा इन्जिनियरिङ स्नातकहरूले पनि प्रवेश-स्तरका बिक्री वा ग्राहक सेवा भूमिका पाउन सक्छन्।

नागरिकता: निजी बैंकहरूले सामान्यतया भारतीय नागरिकता माग्दैनन्, तर कार्य अनुमति (work permit) वा भारतमा वैध भिसा आवश्यक हुन्छ। नेपाली नागरिकहरूले भारतमा कार्य अनुमतिका लागि आवेदन दिन सक्छन्, विशेषगरी भारत-नेपाल मैत्री सन्धिका कारण, जसले नेपालीहरूलाई भारतमा निश्चित आर्थिक गतिविधिहरूमा संलग्न हुन अनुमति दिन्छ।

प्रक्रिया:

एप्टिच्युड टेस्ट, समूह छलफल, र अन्तर्वार्ता।

इन्टर्नशिपबाट पूर्णकालीन जागिरमा परिणत हुने सम्भावना उच्च।

टिप्स:

LinkedIn र बैंकका क्यारियर पेजहरू नियमित जाँच गर्नुहोस्।

नेटवर्किङ र रेफरलले ठूलो भूमिका खेल्छ।

अङ्ग्रेजी र आधारभूत कम्प्युटर सीपमा जोड दिनुहोस्।

तलब र फाइदा

सार्वजनिक बैंक: क्लर्कका लागि ₹२५,०००-₹४५,०००, PO का लागि ₹५५,०००-₹१.५ लाख (स्थान-आधारित भत्तासहित)। स्थिरता र सुविधाहरू मुख्य आकर्षण।

निजी बैंक: तलब तुलनात्मक हुन्छ, तर छिटो पदोन्नति सम्भव।

नेपालीहरूका लागि विशेष नोट

सार्वजनिक बैंक: भारतीय नागरिकताको आवश्यकताले नेपालीहरूलाई IBPS वा SBI मार्फत जागिर पाउन कठिन बनाउँछ। यद्यपि, यदि नेपाली नागरिकले भारतमा स्थायी बसोबास वा विशेष भिसा प्राप्त गरेका छन् भने, सम्भावनाहरूबारे सम्बन्धित बैंकहरूको भर्ती कार्यालयमा बुझ्न सकिन्छ।

निजी बैंक: नेपालीहरूका लागि यो क्षेत्र बढी खुला छ। भारतमा कार्य अनुमति प्राप्त गरेर, विशेषगरी ग्राहक सेवा, बिक्री, वा डेटा विश्लेषण जस्ता भूमिकामा अवसरहरू खोज्न सकिन्छ।

निष्कर्ष

भारतको बैंकिङ क्षेत्र रोजगारीको सुनौलो खानी हो, तर नेपाली नागरिकहरूले विशेषगरी निजी बैंकहरूमा अवसरहरू खोज्नुपर्छ। कार्य अनुमति र बलियो सीप सेट (अङ्ग्रेजी, कम्प्युटर, र वित्तीय जागरूकता) ले नेपाली स्नातकहरूलाई भारतको निजी बैंकिङ क्षेत्रमा प्रवेश गर्न सहयोग गर्न सक्छ। सार्वजनिक बैंकहरूमा भने नागरिकताको बाध्यताले चुनौती थप्छ। तयारी, नेटवर्किङ, र सही अवसर खोज्नु नै सफलताको कुञ्जी हो।

-(बीबीसी हिन्दी र अन्य केही भारतीय सञ्चारमाध्यमको सहयोगमा तयार रिपोर्ट)