सेयर बजार कति सुन्दर, कति जोखिमपूर्ण ? दशैंपछिको अवस्था कस्तो ?

काठमाण्डौ । केही समय पहिले सामाजिक सञ्जालमा चर्चा चल्यो– ‘सेयर बजार सुन्दर छ वा जोखिमपूर्ण ?’ यसमा सबैका आ–आफ्ना धारणा रहेको छ । केहीले सेयर बजार सुन्दर छ भन्छन् भने केहीेले सेयर बजार जोखिमपूर्ण रहेको तर्क गर्छन् । यथार्थमा भने सेयर बजार सुन्दर भन्दा पनि बढी जोखिमपूर्ण नै हुन्छ ।  

सेयर बजारमा बुझ्नु पर्ने र बुझाउनु पर्ने मुख्य विषय पनि जोखिम नै हो । तर सेयर बजारसम्बन्धी विज्ञ तथा जानकारहरले यसको बारेमा कमै बोलेको पाइन्छ । अर्थात सर्वसाधारणलाई जोखिमको विषयमा कमै बुझान्इछ । पूँजीबजारमा जोखिमको मूल्यांकन नै नगरि सर्वसाधारणलाई सेयर बजार सुन्दर छ भन्नु धोका पनि हुन सक्छ । किनकी सेयर बजार संधै बढेको बढ्यै गर्न सक्दैन । खासगरि, कम्पनीको सेयर मुल्य बढे पछि समग्र नेप्से सूचक बढ्ने हो । कम्पनीको मुल्य २ तरिकाले बढ्न सक्छ ।  

पहिलो भनेको कम्पनीले गरेको व्यापार वृद्धि हो । अर्थात रिर्टन अन इक्विटीमा वृद्धि हुनु हो । जब कम्पनीहरुले रिर्टन बढ्दै जान्छ, त्यस पछि कम्पनीको सेयर मूल्य पनि बढ्दै जान्छ । बजार बढ्नुको दोस्रो कारण हो, ब्याजदर सस्तो हुनु र सरकारको मौद्रिक नीति लचक हुँदै जानु । नेपालको बजारमा ब्याजदर सस्तो मात्रै भएर बजार बढ्दैन । बजारमा पैसाको माग बढाउन सरकारको नीति सहज हुनु पनि पर्छ । राष्ट्र बैंकले लिने नितीले कर्जाको मागलाई प्रभाव पार्छ । सेयर बजारमा कर्जा बढ्दै जाँदा बजार पनि बढ्दै जान्छ । यसमा पनि २ वटा तत्वले काम गर्छ ।  

सेयर कर्जा बढे पछि सेयर लक हुन जान्छ । जसले गर्दा बजारमा सेयर आपूर्तिमा कमी आउछ । एकातिर सेयरको माग बढ्दै जान्छ भने अर्को तर्फ सेयरको संख्या घट्दै जाँदा बजारमा सेयरको मुल्य पनि बढ्दै जान्छ । जसका कारण बजार बुल हुँदै जान्छ । यस्तो अवस्थामा बैंकमा पैसाको ब्याज कम हुन्छ । जसका कारण लगानीकर्ताले सेयरबजारमा बढी प्रतिफल देखेर लगानी गर्न थाल्छन् ।  

लगानी बढेसँगै सेयरको माग बढ्दै जान्छ । यस्तो चक्र संधैभर भने रहँदैन । जब सेयरको मूल्य बढेर दुई–तीन गुणा हुँदै जान्छ  ब्याजदर पनि डबल डिजिटमा पुग्न थाल्छ । मानिसहरुले पुनः सेयर बेचेर पैसा बजारबाट झिक्न थाल्छन् । उनीहरुले सेयर बजारमा भन्दा बैंकको मुद्दती निक्षेपमा बढी ब्याज पाउन थाले पछि बजारमा आपूर्ति बढ्दै जान्छ । जसका कारण बजार फेरि बियरिसमा चल्न थाल्छ । जुन धेरै नयाँ लगानीकर्ताहरुलाई पत्ता लगाउन सहज हुँदैन ।  

त्यसैले सेयर बजारमा संधै नयाँ फस्ने र पुराना निस्कने चक्र चल्दै जान्छ । यस कारण जसले सेयर समयमा बेचेर निस्कन सक्छ त्यसको लागि सेयर बजार सुन्दर हुन्छ । जसले सेयर बेच्न सक्दैन उसको लागि सेयर बजार सँधै जोखिमपूर्ण नै रहन्छ ।  

दशैंपछिको बजारको अवस्था कस्तो ?

केही समयअघि ३ हजारमाथि पुगेर खसेको बजारको अवस्था के होला भनेर लगानीकर्ताबीच धेरै नै जिज्ञासा रहेको पाइन्छ । सेयर बजारको भविष्य कसैले पनि यकिनका साथ यहि नै हुन्छ भनेर ठोकुवा गर्न सक्दैन् । तर विश्वभर प्रचलित विभिन्न आधारभूत तथा प्राविधिक पक्षलाई केलाएर अनुमान लगाउन भने सकिन्छ ।  

सेयर बजार बुलभित्र पनि करेक्सन हुँदै माथि लाग्ने गर्छ । हालको बजार पनि एउटा बुल भित्रकै करेक्सन भएको हुन सक्ने देखिन्छ । सेयर बजारमा हरेक बुल आउनु भन्दा पहिले एउटा हलचल आँउँछ । जसमा केही अधैर्य व्यक्तिहरुलाई बाहिर निकालेर बजारले फेरी बुलको यात्रा तय गर्ने गरेको देखिन्छ ।  

त्यसैले, विश्व सेयर बजारका गुरु वारेन बफेटले भने जस्ते सेयर बजार भनेको अधैर्य गर्ने मानिसको सम्पति धैर्य गर्ने मानिसमा हस्तान्तरण गर्ने एक डिभाइस पनि हो । यसकारण दशैं अगाडि केही साइडवेजमा चलेको बजारले चाडपर्व पछि पुनःगति लिन सक्छ ।